Mówiąc o grzybach rozwijających się na drewnie mamy na myśli te, które tworzą efektowne owocniki, a które potocznie nazywamy „hubami”. Ale to nie jedyne grzyby mające zdolność penetracji i wykorzystywania martwego drewna jako składnika pokarmowego. Inne grzyby to także te, które tworzą owocniki kapeluszowe, owocniki w formach nieregularnych maczug, ale również dość liczna grupa grzybów, które nie tworzą żadnych owocników i w związku z tym nie są zauważane, a przyczyniają się do zwiększania bioróżnorodności środowiska leśnego.

Najliczniejszą grupą grzybów zasiedlających i rozkładających drewno są gatunki należące do gromady Basidiomycota (podstawkowe). Spośród wszystkich grzybów wielkoowocnikowych bardzo liczną grupę stanowią gatunki posiadające zdolność rozkładu drewna zarówno w lesie, jak i poza lasem, drewno drzew żywych, zamierających, martwych, surowca drzewnego, drzewa przetartego i w różny sposób użytkowanego.

Wnikanie do wnętrza drzew jest zwykle uwarunkowane obecnością zranień lub pęknięć na pniu lub gałęziach. Zranienia odsłaniają drewno i stanowią bramy wejścia dla grzybów. Zranienia powstają w wyniku samooczyszczania się drzewa, czyli zamierania i odpadania gałęzi i konarów dolnej części korony, działania czynników nieożywionych (niskich temperatur — listwy mrozowe, uderzeń pioruna, gradobicia), działania czynników ożywionych (uszkodzeń mechanicznych związanych z aktywnością człowieka i zwierząt).

Po wniknięciu strzępki kiełkowej tworząca się grzybnia stopniowo rozrasta się w drewnie. Strzępki mogą przenikać z komórki do komórki w dowolnym miejscu ściany komórkowej przez otwór wytrawiony przez wydzielane enzymy. Odżywiając się związkami pochodzącymi z rozkładu składników drewna grzyb wzmacnia się i przystępuje do tworzenia owocników. Obecność owocników świadczy o wysokim stopniu zaawansowania zgnilizny drewna wewnątrz podłoża. Rozmieszczenie owocników umożliwia niejednokrotnie przybliżoną ocenę stopnia rozprzestrzenienia zgnilizny wewnątrz pnia.

Przykłady owocników:

• owocnik rozpostarty

• owocniki konsolowate

• owocniki kopytowate

Grzyby posiadają różne zdolności rozkładu drewna. Zwykle proces rozkładu pniaka, pnia czy całego drzewa, w zależności od rozmiarów trwa od kilku do nawet kilkudziesięciu lat.

Warto zaznaczyć, że gdy zamiera drzewo zostaje opanowywane powoli przez gatunki, które mają zdolność rozkładu drewna świeżego. W środowisku, także wśród grzybów saproksylicznych, występuje zjawisko sukcesji gatunków. Jedne gatunki rozpoczynają proces rozkładu drewna, po nich drewno zasiedlane jest przez gatunki, które wnikają w strukturę drewna już naruszoną działalnością enzymatyczną innych grzybów, które w tym czasie zanikają, wytwarzając wcześniej formy przetrwalnikowe lub zarodniki pod osłona owocników. Po nich pojawiają się jeszcze inne grzyby, które zasiedlają drewno już bardzo mocno rozłożone. Występowanie owocników tylko jednego gatunku na świeżo zamarłym drzewie wcale nie oznacza małej bioróżnorodności. Zresztą grzyby wytwarzają owocniki w ściśle określonych warunkach wilgotnosciwo-temperaturowo-świetlnych, stąd nawet jeśli ich nie ma na zamarłym drzewie możemy być pewni, że wewnątrz drewna występuje obfita sieć strzępek różnych gatunków grzybów.

Warto wspomnieć jeszcze o porostach związanych z martwym drewnem. W chwili obecnej porosty są grupą ekologiczną, a nie taksonomiczną. Według Tehlera (1996) nie są to organizmy, a małe ekosystemy, utworzone z dwóch lub większej liczby komponentów. Do niedawna porosty traktowane były jak rośliny w randze gromady, ale w chwili obecnej, biorąc pod uwagę ich złożoną naturę nie mogą stanowić odrębnej grupy taksonomicznej. Miejsce ich w systematyce jest uwarunkowane przez gatunek grzyba. Z tego punktu widzenia porosty są grzybami, które posiadają zdolność wchodzenia w związki z glonami. Sam proces tworzenia sie porostu nazywany jest lichenizacją, a synonimem słowa „porost” jest grzyb lichenizujący. Warta wspomnienia jest grupa porostów epiksylicznych, których siedliskiem życia jest drewno. Porosty mogą wydalać do podłoża kwasy porostowe, przyspieszające z jednej strony rozkład drewna, zaś z drugiej hamujące organizmy konkurencyjne. Porosty z uwagi na swoją wrażliwość na związki siarki i azotu bywają wykorzystywane jako organizmy wskaźnikowe do oceny stopnia zanieczyszczenia powietrza w danym środowisku, a jeszcze inne jako wskaźniki naturalności lasu i ciągłości zachodzących w nim procesów. Porosty, które występują na martwym drewnie to np. pustułka pęcherzykowata (Hypogymnia physodes (L.) Nyl)., płucnica modra (Cetraria glauca (L.) Ach.), tarczownica bruzdkowana (Parmelia sulcata Taylor) czy siarczynka Laurera (Thelocarpon laureri (Flot.) Nyl.) i oczlik Notarisa (Cyphelium notarisii (Tul.) Blomb. Et. Forss.).

Rozpatrując rolę martwego drewna trzeba wspomnieć jeszcze o innych organizmach korzystających z tego substratu jakimi są śluzorośla (Myxomycota) organizmy z pogranicza grzybów i zwierząt, należące do podkrólestwa Mycoprotista (grzyborośla). Budową nieco przypominają grzyby, ale ich ciało wegetatywne śluźnia jest skupiskiem wielojądrowej plazmy, która może poruszać się ruchem pełzakowatym. Śluzorośla związane z martwym drewnem pojawiają się raczej w późnych fazach rozkładu drewna. Tworzą charakterystyczne twory przypominające owocniki, często jaskrawo zabarwione. Między innymi na drewnie może występować rulik nadrzewny (Lycogala epidendrum (J.C. Buxb. ex L.) Fr.), wykwit zmienny (Fuligo septica (L.) F. H. Wigg.) czy śluzek krzaczkowaty (Ceratiomyxa fruticulosa (O. F. Müll. T. Macbr.), patrz zdjęcie poniżej).