Brzoza brodawkowata (Betula pendula/Betula verrucosa Roth)

Charakterystyka, występowanie, wymagania, zastosowanie

W Polsce jest pospolita na całym niżu i w niższych położeniach górskich. Występuje w lasach prawie każdego rodzaju, głównie jednak w stosunkowo widnych lasach liściastych (np. dębowych) i mieszanych (najczęściej wraz z sosną zwyczajną) oraz w borach sosnowych. Miejscami tworzy też czyste drzewostany brzozowe. Ze względu na światłolubność, a równocześnie ograniczoną wysokość jest częsta zwłaszcza na skarajach lasów, na suchych zboczach, w zadrzewieniach śródpolnych, na nieużytkach, wydmach, gruzach, ruinach a nawet na dachach i w rynnach! Ma silnie rozwiniętą koronę, u starszych drzew rzadką, z długimi, cienkimi i zwisającymi z konarów gałązkami. Brzoza jest bardzo charakterystycznym drzewem, nie sposób jej nie rozpoznać ze względu na wyjątkową białą korę, a także delikatne i wiotkie gałązki, zwisające i poruszające się przy podmuchach wiatru. Należy do najpopularniejszych i darzonych największą sympatią drzew, powszechnie sadzonych w parkach i ogrodach, przy domach, na placach i osiedlach.

Dzięki  pionierskiemu charakterowi, brzozy przyczyniają się do poprawy jakości gleb na trudnych, jałowych terenach, przygotowując je na przyjęcie bardziej wymagających drzew. Drewno — białe z żółtym lub lekko różowawym odcieniem, bez twardzieli, trudnołupliwe, średniotwarde. Gatunek liściasty rozpierzchłonaczyniowy.  Drewno brzozy jest dość elastyczne i wytrzymałe, charakteryzuje się dużą gęstością, wykazuje dość wysoką wartość opałową.

Wykorzystywane do wyrobu mebli ogrodowych, produkcji sklejek i w przemyśle celulozowo-papierniczym. Z młodych i elastycznych gałęzi wyrabiano dawniej miotły. Do dziś z brzozowych gałązek (witek) wyplata się koszyki.

Drewno czeczotowate to szczególny rodzaj tkanki drzewnej wytwarzanej przez brzozę w postaci zgrubień po ataku owadów z rodziny muchówek, charakteryzuje się interesującymi walorami dekoracyjnymi.

Kora

U młodych drzew długo pozostaje gładka, posiada jedynie ciemne, kreskowate, poziome przetchlinki i miejscami łuszczy się poprzecznie bardzo cienkimi pasmami, podobnymi do zwijających się ruloników bibuły. U dorosłych drzew kora w dolnej części pnia jest głęboko spękana na czarnobiałe poletka. Jest to cecha charakterystyczna gatunku, odróżniająca brzozę brodawkowatą od wielu innych brzóz, m.in. od bardzo podobnej do niej brzozy omszonej (której kora zawsze pozostaje gładka lub jest co najwyżej bardzo delikatnie spękana).

Liście

Liście blaszkowate, pojedyncze, są cienkie i delikatne, o trójkątnym kształcie, jasnozielone, ostro zakończone. Blaszka długo zaostrzona, nieduża — długości 3-7cm, na brzegu ostro i nieregularnie podwójnie piłkowana, z góry zielona do ciemnozielonej, pod spodem jasnoszarozielona, obustronnie naga. Młode liście są lepkie w dotyku, ustawione skrętolegle.

Nasiona

Nasiona to niewielkie orzeszki ukryte w zwisających na szypułkach podłużnych szyszeczkach (owocostanach), oskrzydlone z dwóch stron. Przytwierdzone są do łusek w kształcie parasola. Szyszeczki walcowate, długości 2-4 cm, początkowo jasnozielone, po dojrzeniu brązowe. Pojedyncze orzeszki są maleńkie — długości ok. 2 mm, jajowate, opatrzone dwoma błonkowatymi skrzydełkami (czasem niepozornymi), osadzone w kątach trójklapowych łusek o wspomnianym parasolowatym kształcie. Owocostany po dojrzeniu całkowicie rozpadają się na drzewie, pozostawiając na gałęzi jedynie cienki, sterczący trzpień.