Las opisujemy według następujących kryteriów:

Pochodzenie

Lasy wg. pochodzenia dzielą się na:

1. Lasy naturalne (pierwotne)

To lasy powstałe w wyniku działania sił przyrody, zupełnie niezależnie i bez udziału człowieka. Lasy naturalne swym składem gatunkowym i strukturą najlepiej odpowiadają miejscowym warunkom siedliskowym. Są to lasy o największej odporności biologicznej, gdzie wszystkie występujące w nim składniki znajdują się w równowadze. Zachowane fragmenty lasów naturalnych (Puszcza Białowieska, rezerwaty leśne) są cennym miejscem badań naukowych służących poznaniu praw rządzących tymi ekosystemami. Badając i naśladując stosunki i prawa wzajemnego oddziaływania czynników przyrodniczych w lasach naturalnych człowiek kształtuje współczesne lasy zagospodarowane.

2. Lasy zagospodarowane

To lasy znajdujące się zarówno pod wpływem czynników przyrodniczych jak i działań człowieka. Współcześnie obowiązują zasady prowadzenia gospodarki leśnej oparte o prawa natury, których celem jest wyhodowania lasów zbliżonych składem gatunkowym, budowąi zdrowotnością do lasu naturalnego. Lasy zagospodarowane powstawać mogą ze względu na okoliczność wykorzystania sił przyrody z jednej i wkładu pracy ludzkiej z drugiej strony poprzez odnowienie naturalne (samosiew) i odnowienia sztuczne.

• Odnowienie naturalne – stosuje się tylko wtedy gdy drzewostan macierzysty, z którego ma powstać samosiew jest pełnowartościowy i składa się z gatunków, które pożądane są w tym samym miejscu. Nie wszystkie drzewostany kwalifikują się do odnowienia naturalnego. Jeśli jednak zaistnieją warunki do odnowień naturalnych, to obowiązuje zasada pierwszeństwa odnowień naturalnych przed odnowieniem sztucznym. Odnowienia naturalne stosuje się głównie w odniesieniu do buka, jodły, sosny, świerka rzadziej dęba, brzozy i osiki.

• Odnowienia sztuczne to sadzenie lasu w miejscu usuniętego drzewostanu w wyniku wycinki i pozyskania drewna lub też w miejscu lasu zniszczonego przez klęskę żywiołową – wichury, pożar. Jeżeli las sadzony jest na gruntach nieleśnych np. dotychczas użytkowanych rolniczo, to takie działania nazywają się zalesieniem. Odnowienia i zalesienia wykonywane są poprzez wysiew nasion lub sadzenie).

Skład gatunkowy

Jedną z najbardziej charakterystycznych cech drzewostanu jest jego skład gatunkowy. Na tej podstawie rozróżniamy:

1. Drzewostany jednogatunkowe (lite)

Są to takie drzewostany, w których domieszka innego gatunku nie przekracza 10% udziału.

2. Drzewostany wielogatunkowe (mieszane)

To drzewostany, w których domieszka innego gatunku (lub innych gatunków) jest większa niż 10% udziału.

W każdym przypadku udział poszczególnych gatunków jest opisany w następujący sposób:

5So3Db1Bk1Gb co oznacza udział: sosny 50%, dęba 30%, buka 10%, graba 10%.

10So – to drzewostan jednogatunkowy składający się w 100% z sosny

Inny podział, to drzewostany:

1. Iglaste
2. Liściaste
3. Mieszane

Wszystkie gatunki drzew tworzące drzewostan pełnią w nim określoną rolę. W zależności od znaczenia tych gatunków dla drzewostanu dzielimy je na dwie zasadnicze grupy. Gatunki główne,które tworzą zasadnicze tło lasu i gatunki domieszkowe. (odsyłacz do domieszek)

Wiek

Klasy wieku

Wiek drzew określa się na podstawie ilości słojów (przyrostów rocznych) na pniakach ściętych drzew lub na podstawie liczby okółków gałęzi. Wyraźne okółki wytwarzają tylko w młodym wieku niektóre gatunki drzew (sosna, świerk, jodła). W opisach leśnych posługuje się 20 letnimi przedziałami wieku zaliczając drzewostany do:

• I klasy wieku, kiedy las mieści się w przedziale wiekowym 1-20 lat
• II klasy wieku, kiedy las mieści się w przedziale wiekowym 21-40 lat
• III klasa wieku, kiedy las mieści się w przedziale wiekowym 41-60 lat
• IV klasa wieku, kiedy las mieści się w przedziale wiekowym 61-80 lat
• V klasa wieku, kiedy las mieści się w przedziale wiekowym 81-100 lat
• VI klasa wieku, kiedy las mieści się w przedziale wiekowym 101-120 lat

Okresy życia drzewa

W praktyce leśnej często używa się podziału na okresy życia drzewa, które nazywane są odpowiednio:

Piętra lasu

Warstwy drzew różnej wysokości i wieku występujące w drzewostanie tworzą piętra.

Drzewostany mogą być jednopiętrowe, gdy znajduje się jedna warstwa drzew złożona z jednego lub więcej gatunków drzew mniej więcej tej samej wysokości, albo dwu- i wielopiętrowe, gdy jest więcej warstw drzew.

Pierwsze piętro jest zawsze piętrem najwyższym. Pod nim, zawsze poniżej występuje piętro drugie i trzecie. Jest to odwrotnie od oznaczeń pięter w budynkach mieszkalnych.

Poza piętrami złożonymi z gatunków drzewiastych występować mogą dwie warstwy młodych drzewek pochodzących z samosiewu, które jeżeli nie przekraczają wysokości runa leśnego (do 0,5m wysokości) nazywamy nalotem. Młode pokolenie, które w przyszłości ma zastąpić drzewostan macierzysty i nie przekracza 1/3 jego wysokości (5-8m), to podrost.

Jeżeli w drzewostanie rosną gatunki krzewów, to utworzona przez nie warstwa nazywana jest podszytem.

Zwarcie

Zwarcie to stopień wykorzystania przestrzeni przez korony drzew. Rozróżniamy następujące stopnie zwarcia:

• Zwarcie silne – gdy korony drzew częściowo zachodzą na siebie. Występuje najczęściej w młodszych drzewostanach.

• Zwarcie pełne – gdy korony drzew stykają się brzegami.

• Zwarcie rozluźnione – gdy między koronami drzew znajdują się wąskie wolne przestrzenie.

• Zwarcie luźne – gdy drzewa tylko częściowo stykają się koronami, częściowo zaś znajdują się przerwy, w których mogą się swobodnie pomieścić pojedyncze drzewa.

• Zwarcie przerwane (brak zwarcia) – gdy przerwy między koronami są znacznie większe, a drzewa utraciły wzajemny wpływ na siebie.

Każdy drzewostan w ciągu swego życia przechodzi różne stopnie nasilenia zwarcia. Regulowanie stopnia zwarcia jest jedną z ważniejszych czynności wykonywanych przez leśników w ramach zabiegów hodowlanych. Stopień zwarcia decyduje o pokroju rosnących w lesie drzew. Rozluźnienie zwarcia powoduje, że drzewa wykształcają pnie zbieżyste (o zmniejszającej się średnicy mierząc drzewo od podstawy w stronę korony) z dużą ilością dużych sęków, korony są niżej osadzone, są też szersze i bardziej gałęziste. Silniejsze zwarcie wpływa na tworzenie pni zbliżonych do walca (pełnych), a korony są osadzone wysoko z cieńszymi gałęziami. Zwarcie wpływa również na przyrost drzewa na grubość. W zwarciu silnym drzewa wytwarzają wąskie słoje i rosną powoli na grubość. Zmniejszenie zwarcia w określonych granicach zwiększa przyrost masy drzewnej zwiększając produkcję drewna. Zabiegi przerzedzania zwartych drzewostanów nazywają się trzebieżami.

Domieszki

Gatunki domieszkowe występujące w drzewostanie razem z gatunkami głównymi dzielimy na:

Współprodukcyjne

Domieszka współprodukcyjna to gatunki drzew, które wykorzystując warunki siedliskowe wzbogacają produkcję drewna tak pod względem ilościowym jak i jakościowym. Do nich zalicza się: jesion wyniosły, klon jawor, klon zwyczajny, lipa, wiąz.

Pomocnicze

• Domieszki pomocnicze pielęgnacyjne to gatunki drzew, które korzystnie oddziaływują na siedlisko i na sam drzewostan. Znaczenie pielęgnacyjne polega na dostarczaniu obfitego opadu dobrze rozkładających się liści tworzących żyzną ściółkę, a w wyniku jej rozkładu próchnicę wzbogacającą glebę leśną w składniki pokarmowe (naturalne nawożenie lasu). Poza tym gatunki te osłaniają glebę przed wysuszeniem i zachwaszczeniem oraz ocieniając pnie gatunków głównych przyczyniają się do ich dobrego oczyszczenia z gałęzi. Takimi gatunkami są grab i olsza szara, która dodatkowo wzbogaca glebę w azot wiązany z powietrza przez bakterie tworzące z tym gatunkiem na korzeniach mikoryzę.

• Domieszki pomocnicze biocenotyczne to gatunki drzew, które obok krzewów dostarczają karmy dla ssaków i ptactwa leśnego lub które przez swą obecność w drzewostanie umożliwiają istnienie i rozwój pożytecznych owadów. Szczególnie pożyteczne pod tym względem są: jarzębina, czereśnia ptasia, dzika jabłoń, wierzba iwa.