W Polsce występuje 7 gatunków.
Długość do 2 cm. Ciało bocznie spłaszczone podzielone na segmenty, białe bądź przejrzyste. Grzbiet wygięty łukowato. Głowa zlewa się z tułowiem, po bokach duże oczy złożone. Na głowie 2 pary czułków. Siedem par odnóży, w tym dwie pierwsze chwytne zaopatrzone w pazurki. Poruszają się pełzając bokiem.
Detrytus (martwe organizmy roślinne i zwierzęce i inna materia organiczna). Niektóre filtrują pokarm.
Stanowią pokarm dla ryb i drapieżnych owadów wodnych.
Wody różnego typu. Chowają się pod kamieniami oraz w roślinności wodnej.
Do pewnego stopnia może tolerować zanieczyszczenie wody.
Mogą rozmnażać się przez cały rok. Samiec przyczepia się do samicy i czeka na jej linienie, po którym następuje kopulacja – samica składa do 100 jaj, które nosi między odnóżami tułowiowymi (w komorze lęgowej) od 9 do 30 dni – wylęgają się młode podobne do osobników dorosłych, które przez kilka dni pozostają jeszcze z samicą.
Kiełża można pomylić z ośliczką. Ciało kiełża jest bocznie spłaszczone i łukowato wygięte, natomiast ośliczka ma ciało spłaszczone grzbietobrzusznie.