Czeremcha zwyczajna

Czeremcha zwyczajna (Padus avium Mill.)

Charakterystyka, występowanie, wymagania, zastosowanie

Gatunek rośnie pospolicie w Europie i w Azji. W Polsce występuje powszechnie na całym obszarze. Rośnie w wilgotnych lasach łęgowych i olsach, nad brzegami rzek, jezior i strumieni. Może rosnąć w częściowym zacienieniu, które stosunkowo dobrze znosi. Jest krzewem dorastającym nawet do 10 metrów, często rozrasta się na wiele pni, przybierając formę krzaczastą. W młodości rośnie bardzo szybko, dożywa do ok. 60 lat.

Kora, liście i kwiaty roztarte w palcach wydzielają silny, nieprzyjemny zapach, podobny do migdałów. W ekosystemie leśnym krzew ten pełni rolę biocenotyczną czyli przyczynia się do utrzymania i wzmocnienia zdrowotności i naturalnej odporności lasu. Jego owoce są pokarmem dla ptaków i wielu gatunków ssaków, pędy zjadane są przez sarny, jelenie i bobry, a miododajne kwiaty są odwiedzane przez pszczoły.

Krzewy czeremchy zwyczajnej są od dawna cenione w przemyśle spożywczym i medycynie, ponieważ zawierają substancje hamujące wzrost i rozwój niektórych mikroorganizmów (bakterii, pierwotniaków). W medycynie znajdują coraz szersze zastosowanie jako alternatywa dla antybiotyków.

Pomimo, iż rodzimym gatunkiem czeremchy w Polsce jest właśnie czeremcha zwyczajna to często spotykamy w naszych lasach jej kuzynkę - czeremchę amerykańską (Prunus serotina). Została ona sprowadzona do naszego kraju ze względów produkcyjnych, gdyż w Ameryce Północnej, skąd pochodzi, jest surowcem bardzo cenionym i używanym m.in. do wyrobu mebli. Jednak w naszym kraju, sadzona na ubogich piaszczystych glebach, zwykle jako podszyt w drzewostanach sosnowych, czeremcha amerykańska nie osiąga znaczących rozmiarów, ani też nie daje cennego drewna.

Pomimo, że wykazuje duże wartości biocenotyczne oraz w porównaniu do czeremchy zwyczajnej, większą tolerancję co do żyzności siedliska, jej nadmierna ekspansywność zniechęca do sadzenia jej w podszycie. Zwarte zarośla czeremchy często utrudniają naturalne odnawianie się lasu oraz zabiegi pielęgnacyjne. Czeremcha amerykańska ma bardziej niż zwyczajna, błyszczące liście oraz słodkie czerwono-granatowo-czarne, jadalne owoce.

Drewno  czeremchy jest łupliwe i miękkie, zróżnicowane na jasnożółty biel i brązowożółtą twardziel. Posiada żółtawy biel i brązowożółtą twardziel, jest drobno słoiste, charakteryzuje się dobrymi właściwościami mechanicznymi: jest lekkie a zarazem twarde o znacznej wytrzymałości i sprężystości, trwałe. Używane jako materiał opałowy do kominków.

Czeremcha pospolita - ilustracja (autor: Otto Wilhelm Thomé, źródło: Wikipedia, licencja: domena publiczna)

Krzew Dorasta nawet do 10 metrów, zazwyczaj jednak jest to krzew o wysokości od 0,5 do 4 metrów.
Liście Pojedyncze, jasnozielone, wydłużone, gładkie i błyszczące.
Owoce Czarne, błyszczące, kuliste, wielkości grochu, jadalne o słodkogorzkim, cierpkim smaku.
Czeremcha pospolita - krzew (autor: Udo Schröter, źródło: Wikipedia, licencja: CC BY-SA 3.0) Czeremcha pospolita - krzewy (autor: Prazak, źródło: Wikipedia, licencja: CC BY-SA 3.0)
Czeremcha pospolita - krzew kwitnący (autor: Borealis55, źródło: Wikipedia, licencja: domena publiczna) Czeremcha pospolita - krzew kwitnący (autor: Borealis55, źródło: Wikipedia, licencja: domena publiczna)

Liście i kwiaty

Liście czeremchy są pojedyncze, wydłużone od 6 do 12 cm, ostro zakończone i piłkowane na brzegach. Roztarte liście wydzielają silny, nieprzyjemny zapach. Kwiaty białe, na brzegach delikatnie piłkowane, zebrane w zwisające grona, bardzo silnie i charakterystycznie pachnące.

Czeremcha pospolita - liście (autor: Hämbörger, źródło: Wikipedia, licencja: CC BY-SA 3.0) Czeremcha pospolita - liście (autor: Udo Schröter, źródło: Wikipedia, licencja: CC BY-SA 3.0)
Czeremcha pospolita - kwiaty (autor: Andrew Butko, źródło: Wikipedia, licencja: CC BY-SA 3.0) Czeremcha pospolita - kwiaty (autor: Christer Johansson, źródło: Wikipedia, licencja: CC BY-SA 2.5)
Czeremcha pospolita - kwiaty (autor: Algirdas, źródło: Wikipedia, licencja: domena publiczna) Czeremcha pospolita - kwiaty (autor: Rosser1954, źródło: Wikipedia, licencja: domena publiczna)

Owoce

Owoce są kuliste, ciemnnoczarne na dłuższych szypułkach, jadalne o cierpkim smaku. Dojrzewają w lipcu i sierpniu, osiągają wielkość od 6-8 mm. Warto zebrać je jak najpóźniej bo wtedy są najmniej cierpkie i gorzkie. Po wysuszeniu stosowane są jako np. składnik nalewek.

Czeremcha pospolita - owoce (autor: Anneli Salo, źródło: Wikipedia, licencja: CC BY-SA 3.0) Czeremcha pospolita - niedojrzałe owoce (autor: Bff, źródło: Wikipedia, licencja: CC BY-SA 3.0)
Czeremcha pospolita - owoce (autor: Anneli Salo, źródło: Wikipedia, licencja: CC BY-SA 3.0) Czeremcha pospolita - owoce (autor: Anneli Salo, źródło: Wikipedia, licencja: CC BY-SA 3.0)

Fotografie pochodzą z serwisu Wikipedia, chyba że zaznaczono inaczej. Informacje zawarte na stronie pochodzą z: Krzewy polskich lasów – Wojciech Gil, Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski – Władysław Matuszkiewicz, Rośliny polskie – Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński, Słownik botaniczny – Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski, serwis Wikipedia.

Pogoda
Odwiedź Łysy Młyn!
Wirtualna wycieczka po Łysym Młynie