Fenologiczne pory roku

Fenologiczne pory roku są to fazy cyklu rozwojowego przyrody. Są wyznaczane przez rozwój liści, kwitnienie, rozsiewanie nasion, zrzucanie liści i inne fazy rozwoju określonych gatunków roślin. Tego rodzaju zjawiska nazywane są pojawami fenologicznymi. Charakterystyczne dla każdej pory roku gatunki roślin nazywamy roślinami wskaźnikowymi. Na rozpoczynanie się i zakończenie fenologicznych pór roku mają wpływ warunki pogodowe. Dlatego ich czas trwania jest różny w różnych latach. W zależności od położenia geograficznego i wysokości nad poziomem morza data kalendarzowa dla początku fenologicznej pory roku jest zmienna.

Na podstawie obserwacji pogody oraz związanych z nią corocznie powtarzających się faz rozwojowych roślin dziko rosnących i uprawnych w Europie Środkowej wyróżnia się 8 fenologicznych pór roku, a mianowicie:

Przedwiośnie (zaranie wiosny)

Zaczyna się czasami już w lutym lub w marcu, trwa zwykle do początku kwietnia. Początek tajenia śniegu, kwitnienie leszczyny (Coryllus avelana). Pojawienie się jej długich, żółto pylących męskich kwiatostanów notowane jest przez obserwatorów fenologicznych jako początek przedwiośnia. W tym samym okresie na bezlistnych gałązkach wierzby iwy( Salix caprea) ukazują się srebrzyste kotki a na gliniastych polach i nad brzegami wód pojawiają się koszyczki podbiału (Tussilago farfara), zakwita śnieżyczka przebiśnieg (Galanthus niyalis), krokus spiski (Crocus vernus). W połowie marca w cienistych lasach w zaroślach kwitnie niebiesko przylaszczka pospolita (Hepatica nobilis), kokorycz pełna (Corydalis solida), zawilec gajowy (Anemone nemorosa). Pod koniec marca zaczyna rozkwitać niewysoki o różowych kwiatach krzew, wawrzynek wilczełyko (Daphne mezereum), rusza żyto ozime (Secale cereale). Pod koniec miesiąca przy ciepłej pogodzie zakwitają barwinek pospolity (Vinca minor), fiolek polny (Vinca arvensis), pojawiają się pąki modrzewia, kwitnie olcha czarna (Alnus glutinosa).

Pierwiośnie (wczesna wiosna)

Trwa zwykle od okolicy połowy kwietnia do drugiej dekady maja. Zakwita złocistożółto pierwiosnka lekarska (Primula officinalis). Rozpoczyna się kwitnie czereśni (Prunus avium), gruszy (Pyrus communis), jabłoni (Malus domestica), wiśni (Prunus cerasus), czeremchy (Padus avium), pojawiają się pierwsze liście brzozy brodawkowatej (Betula pendula), buka zwyczajnego (Fagus sylavatica), dębu szypułkowego (Quercus robur), klonu zwyczajnego (Acer platanoides). W warstwie krzewów kwitną w kwietniu porzeczka czarna (Ribes nigrum) i czerwona (Ribes rubrum). Z drzew szpilkowych zakwita modrzew (Larix decidua). Na zieleniejących się gałązkach modrzewi rozwijają się kwiaty męskie o czerwono-złotej lub żółtej barwie oraz czerwonawe żeńskie. W borach szpilkowych spotkamy łany kwitnących na czerwono-zielono borówek (Vaccinium myrtillus).

Wiosna (pełnia wiosny)

Zwykle trwa na przełomie maja i czerwca. Przejawia się zazielenieniem dna lasu liściastego, kwitnieniem kasztanowca (Aesculus hippocastanum), bzu lilaka (Syringa vulgaris), głogu (Crataegus monogyna), jarzębiny (Sorbus aucuparia). W ogrodach pojawiają się żonkile, narcyz trąbkowy (Narcissus pseudonarcisus). Kłosi się żyto ozime (Secale cereale), kwitną na niebiesko-fioletowo chabry bławatki (Centaurea cyanus). Na podmokłych łąkach żółcą się słoneczne kwiaty jaskrów. Zwykle w maju kwitnie jaskier płomiennik (Ranunculus flammula) o niewielkich pięciopłatkowych kwiatkach z wieloma pręcikami i jaskier jadowity (Ranunculus sceleratus) o dłoniastych liściach. W zakątkach lasów kwitnie już przytulia wonna (Galium odoratum), w zacienionych jego miejscach zakwita biało gwiazdnica gajowa (Stellaria nemorum).

Wczesne lato

Trwa zwykle w drugiej i trzeciej dekadzie czerwca.W czerwcu w ogrodach i parkach aż kipi od kwiecia. Kwitną byliny kosaćce, lilie białe, piwonie, ostróżki (Delphinium cultorum), silnie pachnące maciejki (Matthiola bicornis). W skrzynkach na oknach pojawiają się petunie. Zakwita Robinia akacjowa (Robinia pseudoacacia) rozwijając jednocześnie swe pierzaste listki, kwitnie ligustr (Ligustrum yulgare), wilcza jagoda (Atropa belladonna) i zboża: żyto zwyczajne (Secale cereale), pszenica zwyczajna (Triticum yulgare). W lasach pojawiają się biało żółte baldachy bzu czarnego (Sambucus nigra), dojrzewają poziomki (Fragaria vesca).

Lato (pełne lato)

Zwykle obejmuje lipiec. Kwitną lipy (Tilia cordata), kończą się truskawki, dojrzewa żyto ozime i zaczynają się żniwa, dojrzewają owoce bzu lekarskiego (Sambucus nigra) i jarzębiny (Sorbus aucuparia). Końcem sierpnia pojawiają się owoce jeżyny (Rubus fruticosus), malin (Rubus idaeus) jak również wczesnych odmian jabłoni i gruszy. Kwitnie trzcina pospolita (Phragmites australis) tworząc zarośla okalające jeziora szerokim pasem.

Późne lato

Pora czasem wyodrębniana z lata, obejmuje zwykle sierpień i początek września.

Wczesna jesień

Trwa zwykle od pierwszych dni września do początku października. Zakwitają wrzosy (Calluna vulgaris). Dojrzewają owoce kasztanowca (Aesculus hippocastanum), ligustru i oczywiście jabłoni, gruszy, śliwy. W lasach czerwienieją owoce borówki brusznicy (Vaccinium vitis-idaea). To czas siania żyta ozimego i wykopki ziemniaków. Początkiem października kwitnie zimowit jesienny (Coichicum autumnale) powoli zaczynają żółknąć liście lipy drobnolistnej (Tilia cordata) i klonu (Acer platanoides).

Jesień właściwa

Obejmuje okres od początku października do jego końca. Zmienia się barwa i opadają liście kasztanowca, brzozy brodawkowatej, klonu zwyczajnego. Po ogrodach już prawie nie ma kwiatów. Barwne owoce utrzymują się na niektórych krzewach ozdobnych. Widać więc czerwone owoce jarzębin, berberysów (Berberis vulgaris), irgi (Cotoneaster horizontalis), czarne dzikich bzów. W listopadzie dojrzewają wreszcie cierpkie szyszkojagody jałowca (Juniperus communis). Na sosnach i świerkach dojrzewa reszta nasion.

Późna jesień

Zwykle ta pora obejmuje listopad.

Zima

W zimie wyróżnia się trzy podokresy. Przedzimek w okresie gdy ziemia nie jest trwale zamarznięta, zwykle trwa on od końca listopada do połowy grudnia. Gdy grunt trwale jest zamarznięty mamy pełnię zimy, która kończy się zwykle pod koniec lutego. Okres zaniku okrywy śnieżnej i nabrzmiewania pąków wierzb (Salix) to spodzimek.

Fenologiczne pory roku mają dla ogrodników, rolników większe znaczenie niż meteorologiczne pory roku, ponieważ opierają się na wskazaniach samych roślin. Przeciętnemu ogrodnikowi fenologiczne pory roku pozwalają zorientować się kiedy siać, sadzić, ochraniać przed mrozem i zbierać plony. Każdy może opracować własne terminy oparte na indywidualnej obserwacji przyrody.

Pogoda
Odwiedź Łysy Młyn!
Wirtualna wycieczka po Łysym Młynie