Owady żyjące w martwym drewnie

Najważniejsze gatunki związane z martwym drewnem uważane za najcenniejsze w krajowej faunie

Borodziej próchnik (borodziej cieśla)Ergates faber (Linnaeus 1761) (Kózkowate Cerambycidae, chrząszcze Coleoptera).
Występuje w martwym drewnie drzew iglastych o odpowiedniej wilgotności. W lesie występuje głównie na pniakach i leżaninie sosnowej. Rzadziej na innych gatunkach iglastych. Atakuje także drzewa obumierające i świeżo ścięte pnie. Preferuje widne bory sosnowe rosnące na ubogich glebach, szczególnie jednogatunkowe drzewostany sosnowe. W Polsce główną rośliną żywicielską jest sosna, rzadziej świerk i jodła. W Polsce borodziej występuje na terenie całego kraju, za wyjątkiem gór. W zachodniej i środkowej części kraju liczniejszy niż w części wschodniej.
Ciołek matowy Dorcus parallelopipedus (Linnaeus 1758) (Jelonkowate Lucanidae, chrząszcze Coleoptera).
Chrząszcze odżywiają się sokami drzew; latają o zmroku i w ciemnościach w V i VI. Larwy rozwijają się w próchniejącym drewnie drzew liściastych. Siedlisko: lasy dębowe i bukowe.
Dębosz Aesalus scarabaeoides (Panzer, 1794) (Jelonkowate Lucanidae, chrząszcze Coleoptera).
Gatunek rozprzestrzeniony, lecz nieliczny. Cykl rozwojowy przebiega w korzeniach różnych krzewów, krzaczastych dębów, buków oraz gnijących korzeniach i martwych pniach innych drzew liściastych.
Jelonek rogaczLucanus cervus (Linnaeus, 1758) (Jelonkowate Lucanidae, chrząszcze Coleoptera).
Bardzo charakterystyczny chrząszcz. Żuwaczki samca silnie rozwinięte — dłuższe od głowy i przedplecza razem wziętych. Po wewnętrznej stronie i na wierzchołku opatrzone zębami. Żuwaczki samic skromniejsze —krótkie, łukowato zakrzywione. Troficznie związany głównie z dębem, ale też innymi drzewami liściastymi, jak bukiem, grabem, wiązem czy drzewami owocowymi.
Konarek tajgowyPhryganophilus ruficollis (Fabricius, 1798) (Śniadkowate Melandryidae, chrząszcze Coleoptera).
Troficznie związany przede wszystkim z dębem, ale notowany także z innych drzew liściastych, takich jak buk i brzoza oraz świerk. Larwy odżywiają się gnijącym łykiem, próchnem i grzybnią przerastającą drewno. Chrząszcze żerują na grzybni różnych gatunków hub. Zasiedla liściaste i mieszane lasy o charakterze naturalnym, na nizinach i w niższych położeniach górskich. W Skandynawii występował też na zarastających pożarzyskach. Gatunek rozwijający się w próchniejącym drewnie, preferujący raczej chłodne i wilgotne mikrosiedliska.
Kwietnica okazałaProtaetia aeruginosa (Drury, 1770) (Poświętnikowate Scarabaeidae, chrząszcze Coleoptera).
Gatunek rzadki i nieliczny. Rozprzestrzeniony w środkowej i południowej Polsce z wyjątkiem okolic górskich. Siedlisko: dziuple i próchniejące stare drzewa (np. dęby) w grądach i łęgach.
Nadobnica alpejskaRosalia alpina (Linnaeus, 1758) (Kózkowate Cerambycidae, chrząszcze Coleoptera).
Syn. Nadobnica kamiennik. Bardzo rzadki gatunek, w Polsce troficznie związany wyłącznie z bukiem. Objęty ochroną gatunkową zarówno w Polsce, jak i krajach sąsiednich. Cykl rozwojowy trwa 3 (wyjątkowo 2) lata z możliwością przedłużenia do lat 4. Chrząszcze odżywiają się sokiem wyciekającym ze zranionych drzew. W warunkach sztucznych spijały sok z soczystych owoców. W Polsce larwy żerują na buku pospolitym. Najczęściej w drewnie przynajmniej częściowo rozłożonym przez grzyby. W południowym areale występowania gatunku, nadobnica rozwija się również na wielu gatunkach drzew i krzewów liściastych —takich jak: buk wschodni, grab, klon, orzech włoski, kasztan jadalny, jesion wyniosły dąb, kasztanowiec, wierzba, lipa, topola, olcha, głóg, grusza.
Pachnica dębowaOsmoderma spp. (Scopoli, 1763) (Żukowate Scarabaeidae, chrząszcze Coleoptera).
Gatunek wysokiego ryzyka o znaczeniu priorytetowym! Zaliczany do reliktów lasów pierwotnych. Wśród gatunków z rodzaju pachnica, na terenie Europy wyróżniono 4, z których największy zasięg wykazują Osmodermabarnabita i Osmoderma eremita. Osmoderma barnabita swym zasięgiem obejmuje Europę centralną i wschodnią (wschodnią część Niemiec, wschodnią Austrię, Słowenię, Republikę Czeską, Polskę, Węgry, Rumunię, Bułgarię, Białoruś, Łotwę, Litwę, Estonię, południową Finlandię, europejską część Rosji, Słowację, Chorwację, Bośnię i Hercegowinę, Albanię, Serbię, Czarnogórę, Macedonię, Grecję i europejską część Turcji), natomiast Osmoderma eremita występuje w krajach Europy zachodnej (Audisio i in. 2007). Najnowsze badania molekularne (Audisio i in. 2007) wykazują, iż gatunkiem występującym na terenie Polski jest Osmoderma barnabita, a nie jak sądzono Osmoderma eremita, która jako gatunek priorytetowy wymieniona została na liście gatunków bezkręgowców notowanych w Polsce, zgodnej z załącznikiem II Dyrektywy Siedliskowej. Jednak do ostatecznego wyjaśnienia tej kwestii przyjęto traktować występujące w Polsce gatunki z rodzaju Osmoderma jako Osmoderma eremita. Warunkiem rozwoju pachnicy jest obecność starych drzew, w których powstają dziuple w wyniku rozkładu drewna przez grzyby. Najczęściej pachnice zasiedlają nisko położone dziuple odziomkowe dębów — jako głównych roślin żywicielskich, a także inne drzew liściastych, m.in. takich jak lipa, jawor, wierzba, olsza, buk, kasztanowiec, grab, wiąz, wyjątkowo też sosna. Pełny cykl rozwojowy trwa 3-4 lata.
Rozmiazg kolweńskiPytho kolwensis C. R. Sahlberg, 1833 (Rozmiazgowate Pythidae, chrząszcze Coleoptera).
Jeden z reliktów lasów pierwotnych, zasiedla chłodne, zacienione miejsca w lasach o charakterze naturalnym, rosnących na terenach o dużej wilgotności. Rozwój odbywa pod korą grubych pni leżących od co najmniej roku (np. w powalonych, martwych, ale nie zawilgoconych pniach świerków z przylegającą korą). Zasiedla pnie jako kolejne stadium sukcesyjne po uprzednim ich zasiedleniu przez korniki i inne kambiofagi. W Puszczy Białowieskiej obserwowano go na siedliskach wilgotnych (olsy, łęgi). Cykl rozwojowy 3-5 letni. Istnieje ryzyko pomylenia tego gatunku z dwoma innymi gatunkami z rodzaju, występującymi w Polsce: P. depressus i P. abieticola. Powiązany ze świerkiem. Rozwój odbywa się pod korą grubych pni, ale niezbyt mocno zawilgoconych (zalanych) tylko np. zawieszonych. Warunkiem rozwoju jest wcześniejsze żerowanie owadów kambiofagicznych i przyleganie kory przez kolejne kilka lat rozwoju. Zarówno chrząszcze, jak i larwy odżywiają się rozłożonym łykiem, miazgą, trocinami i odchodami żerujących tam wcześniej owadów.
Sprężyk rdzawy Elater ferrogineus (Linnaeus, 1758) (Sprężykowate, Elateridae, chrząszcze Coleoptera).
Sporadycznie i dość rzadko notowany chrząszcz z nielicznych i rozproszonych stanowisk z różnych części kraju. Niektóre dane o występowaniu są oparte na znaleziskach z XIX w. Preferuje świetliste lasy liściaste i mieszane, stare parki na terenach nizinnych i pogórzu. Zasiedla stare pniaki i stare przydrożne drzewa.
Zmorsznik olbrzymi – Macroleptura thoracica (Creutzer, 1799) (Kózkowate Cerambycidae, chrząszcze Coleoptera).
Gatunek zasiedlający różne gatunki drzew iglastych i liściastych o znacznym stopniu rozłożenia drewna. Notowany na terenie Puszczy Białowieskiej i Boreckiej.
Zgniotek cynobrowy Cucujus cinnaberinus (Scopoli, 1763)
Zgniotek szkarłatny Cucujus haematodes. (Zgniotkowate Cucujidae, chrząszcze Coleoptera).
Do zgniotka cynobrowego bardzo podobnym gatunkiem jest zgniotek szkarłatny – Cucujus haematodes, morfologicznie prawie identyczny i przebywający często w tych samych środowiskach. Oba gatunki rozróżnia brzeg przedplecza i kolor żuwaczek: u zgniotka cynobrowego brzegi przedplecza są zaczernione, zaś u szkarłatnego — całe przedplecze jest całkowicie czerwone, a końce czerwonych żuwaczek — zaczernione. Oba gatunki mogą występować razem i mają bardzo podobną biologię oraz wymagania i preferencje środowiskowe. Oba są objęte ochroną gatunkową. Rozwój trwa co najmniej 2 lata. Larwy i postacie doskonałe odżywiają się martwymi szczątkami roślinnymi — głównie martwym, butwiejącym i poprzerastanym grzybami i pleśniami łykiem. Okresowo mogą być drapieżnikami, zjadając larwy i poczwarki innych owadów podkorowych. Obserwowano ponadto zjadanie wylinek larwalnych i innych szczątków organicznych pochodzenia zwierzęcego. Larwy i chrząszcze rozwijają się przede wszystkim pod korą topoli osiki. Jako rośliny żywicielskie podawane są ponadto dąb, klony, buki, wierzba iwa, jesion, wiąz, a także jodła, świerk i sosna. W Polsce stanowiska występowania leżą na nizinach i w niższych położeniach górskich, głównie w południowej części kraju: od Dolnego Śląska i Sudetów po Bieszczady.
Pogoda
Odwiedź Łysy Młyn!
Wirtualna wycieczka po Łysym Młynie